Justitie – rechtsgelijkheid en -kwaliteit

• Uitkleden van rechterlijke macht, maar ook rechtsbijstand, is te ver gegaan. Rechtsgelijkheid van alle Nederlanders is uitgehold door uitkleden van rechtsbijstand en nadruk op ‘productie’ draaien, waardoor de kwaliteit onder druk staat.
• Er moet geld bij, en kwaliteit en innovatie moeten leidend worden
• Innovatie moet worden versneld. Moderniseren van processen en meer ondersteunen technologie (noodzaak bleek ook tijdens corona).
• Antwoord formuleren op AI ontwikkelingen bij advocatenkantoren die profielen maken van uitspraken en rechters
• Onderzoek naar beslissingsondersteunende systemen, en technologieën als Artificial Intelligence en Natural Language Processing. Rechters kunnen dan focussen op individuele en complexe aspecten van een zaak.

Inleiding

Het recht van alle Nederlanders op dezelfde behandeling in ons rechtssysteem en de kwaliteit daarvan lijken goed gewaarborgd. Door de bezuinigingen staat dit alleen onder druk. De rechterlijke macht heeft het te druk, rechtbanken zijn gesloten en op de rechtsbijstand wordt gekort. In de praktijk betekent dit dat er maatregelen nodig zijn om dit te onderzoeken en waar nodig de schade te herstellen.

Drempel door bezuinigingen

Er is een flink aantal rechtbanken gesloten, wat voor mensen een drempel vormt. De bezuinigingen op de gefinancierde rechtsbijstand hebben daarnaast geleid tot een situatie waarin advocaten ‘nee’ moeten verkopen aan de meest kwetsbare mensen in onze samenleving die ook toegang willen tot de rechter. Rechtsongelijkheid dreigt door deze maatregelen, of is er al.

Werkdruk door bezuinigingen

De bezuinigingen van het kabinet hebben invloed op de kwaliteit van de rechtspraak. Het budget is leidend en niet wat er nodig is om rechtszaken zorgvuldig af te handelen. Het grote aantal rechtszaken per rechter wordt opgelost door overwerk wat de kwaliteit in gevaar brengt.

Rechtsgelijkheid

Alle Nederlanders hebben niet alleen récht op dezelfde behandeling bij justitie, maar moeten die ook krijgen. Over het algemeen werkt daarnaast de Nederlandse praktijk van het krachtenspel tussen Openbaar Ministerie en advocaten. Tegelijkertijd kan niet uitgesloten worden dat je ‘pech’ kunt hebben met een bepaalde rechter die strenger straft, die een slechte dag heeft of die vanuit de eigen geschiedenis meer moeite heeft met bepaalde vergrijpen. Genoemde bezuinigingen spelen al een rol doordat de werkdruk bij rechters te hoog is geworden. Dat is niet goed voor de kwaliteit, hoe goed bedoeld het overwerk ook is.

Onderzoek

Er zal daarom blijvend moeten worden onderzocht in hoeverre de persoon van de burger en de persoon/personen van de rechter(s) in rol spelen bij het oordeel en de strafmaat. Heel simpel omdat burgers verdienen dat dat wordt onderzocht en dat de praktijk daaraan wordt getoetst. Ook eventuele (conflicterende) belangen van rechters kunnen dan vroegtijdig worden opgespoord. (Big) data zal daarom moeten worden ingevoerd.

Beslissystemen en maatwerk

Juridische beslissystemen kunnen helpen bij het ondersteunen van rechters bij onderzoek, oordeelsvorming en strafmaat. Daarbij kan ook de persoon van de rechter onderdeel vormen van de criteria/afweging.

Dit zal ook de werkdruk verminderen. In tegenstelling tot wat een aantal rechters zal denken, stellen dit soort systemen rechters juist in staat meer maatwerk te leveren omdat het eenvoudige of voorbereidende werk uit handen wordt genomen.

Grondwet

Het recht op een eerlijk proces en het recht op toegang tot de rechter zijn kennelijk nog niet in de Grondwet opgenomen. Dit zal alsnog moeten gebeuren.

Vormfouten

De wetgeving zal moeten worden aangepast om te zorgen dat vormfouten geen reden meer kunnen zijn om iemand vrij te laten. Juridisch-inhoudelijke argumenten van zowel Openbaar Ministerie als advocaten kunnen leiden tot vrijspraak, stopzetten van de voorlopige hechtenis of verkorten van een gevangenisstraf. Anders niet.